14

مشخصات عکس

تخت سلیمان؛ یادگار ایران باستان

عکس‌ها : جواد پورصمد

قدمت تخت سلیمان را بیش از شانزده قرن تخمین زده‌اند و بر پایه اسناد در زمان ساسانیان موبدان زرتشتی در آن ساکن بودند. گویا این منطقه بی‌نظیر شهری بوده که بهرام پنجم ساسانی آن را بنا نهاده و در طی سالها توسعه یافته و به مهمترین پایگاه دینی و اجتماعی زمانش بدل گشته. آتشکده آذر گشنسب، دژ بلقیس، معبد آناهیتا، ایوان خسرو و کوه زندان از مهم‌ترین آثار به جا مانده شهری هستند که در منطقه‌ای کوهستانی در شمال شرقی تکاب و در کنار دریاچه‌ای زیبا قرار گرفته است. دریاچه تخت سلیمان در واقع چشمه‌ای جوشان است که آبش از اعماق زمین می‌جوشد. 

طبعاً به دلیل تاریخ عظیم این منطقه، افسانه‌های فراوانی پیرامون آن وجود دارد. برخی به وجود گنجی عظیم در عمق دریاچه باور دارند و برخی بر این باورند که سلیمان نبی دیوها را در دل کوه و گودال سلیمان زندانی می‌کرده. 

این منطقه در گذشته نامهای بسیاری داشته، از جمله نام چی‌چست یا چئچست که در شاهنامه و اوستا آمده است. وجه تسمیه نام تخت سلیمان را به سلیمان نبی نسبت داده‌اند، و با توجه به اسناد و آثار باقی‌مانده این منطقه را خاستگاه زرتشت دانسته‌اند.

13

مشخصات عکس

عاشیقها؛ راویان رنج و عشق

عکس‌ اول : رومین محتشم

عکس دوم : جواد پورصمد

آنها تاریخ شفاهی سرزمین خویشند. دلدادگان عشق و تنهایی که قرنهاست نوای پرسوز ساز و صدایشان در گوشها طنین می افکند و کلامشان آینه عشق و دوستی، رنج و تنهایی است با قصه هایی که از گذشته های دور سینه به سینه گشته اند. آنها با طبیعت و مردم همبسته اند؛ فریادشان در کوه و دشت می پیچد و اهل دل را در هر محفلی گرد هم می آورد. طریقت عاشقی، طریقت عشق و جوانمردی است و وفاداری به قصه های مردم سرزمینشان. آنها علیه فراموشی می شورند و گذشته را در یادها زنده نگه می دارند.

12

مشخصات عکس

مسجد جامع؛ یادگار باشکوه تاریخ ارومیه

عکس‌ها : جواد پورصمد

ورود به مسجد جامع ارومیه به منزله ورود به تاریخی چند صد ساله است که فراز و نشیب آن را می‌توان در اجزای بی‌نظیر این بنا سراغ گرفت. معماری باشکوه این مسجد متعلق به سده هفتم هجری و دوره ایلخانان مغول است و محراب مسجد قدیمی‌ترین بخش آن است که قدمتش به دوره سلجوقیان می‌رسد. برخی کارشناسان معتقدند که این بنا پیش از فتوحات مسلمانان آتشکده زرتشتیان بوده است. در دوره ایلخانان شبستانی با گچ‌بری‌های زیبا بر محراب ساخته و بخش چهل ستون نیز بعدها به آن اضافه شد. این بنا بارها مرمت شده، از جمله در دوره صفویه، و قدمت حجره‌های اطرافش به دوره زندیه و قرن دوازده هجری قمری می‌رسد. 

عکسها نشانگر نمایی از محراب زیبای مسجد و موقعیت آن در مجاورت بازار ارومیه هستند. صحن بزرگ مسجد دارای سه ورودی است و فضای باز اطراف جلوه‌ای زیبا به آن بخشیده است.

عکس رنگی موقعیت کنونی ساختمان را نشان می‌دهد که نورپردازی از کف جلوه زیبایی به آن بخشیده است.

11

مشخصات عکس

ساختمان شهربانی؛ عقابی با بال‌های گشوده

عکس اول : جواد پورصمد

عکس دوم : آرشیو خصوصی خلیل مستوفی

ساختمان کنونی موزه مردم‌شناسی ارومیه حدود نود سال قدمت دارد و همچون ساختمان شهرداری در دوره پهلوی اول و به دست ملا اوستا، معمار برجسته آن زمان، و به عنوان عمارت شهربانی ساخته شد. ساخت این بنا در سال ۱۳۰۷ و کمی پس از ساختمان شهرداری آغاز شد و در سال ۱۳۱۰ پایان یافت. این ساختمان پیش از این به عمارت کلاه فرنگی نیز مشهور بود، که اشاره‌ای است به نوع معماری آن با گنبدی همچون کلاه بر بام. این بنا نیز همچون بسیاری از ساختمان‌های دولتی آن زمان با الهام از طراحی آلمانی به شکل عقاب ساخته شد و گویا به دلیل نوع کاربری به آن فرم منحنی دادند. نمای آجری زیبا (که از سال ۸۵ مورد مرمت قرار گرفته)، پنجره‌های بزرگ و تزئین شده و ستون‌های ورودی با گچ‌کاری‌ها جلوه‌ای باشکوه به عمارت بخشیده که توجه هر رهگذری را جلب می‌کند.

تصویر سیاه و سفید مأموران شهربانی را در زمان پهلوی نشان می‌دهد که در کنار ساختمان عکسی به یادگار گرفته‌اند. البته ما نمی‌دانیم عکس بریده شده یا عکاس دوربین را خوب تنظیم نکرده و باعث شده تعدادی از آنها در کادر قرار نگیرند!

عکس رنگی موقعیت کنونی ساختمان را نشان می‌دهد که نورپردازی از کف جلوه زیبایی به آن بخشیده است.

10

مشخصات عکس

خیره به سپیدی

عکس اول ( گلمرز ارومیه ) : بردیا (مهدی) سعادت

عکس دوم ( بند ارومیه ) : رومین محتشم

بر سیاهی‌ها سایه‌ای سپید می‌افکند و چشم‌ها را می‌شوید. کودکان امروز را سر ذوق می‌آورد و کودکان دیروز را با آنان همراه می‌کند. بر هیبت کوه‌ها می‌افزاید، نوید سبزی در راه را می‌دهد و یاد بی‌سر‌پناهان را در دل‌ها زنده می‌کند... برف ما را به یکرنگی فرا می‌خواند تا رویش فصلی دیگر میسر گردد. بسیاری از عکاسان این روزها را انتظار می‌کشند تا درختان برهنه، برکه‌های خاموش و دسته‌های پرندگان را به تصویر کشند و غروب نارنجی را با سپیدی شب درآمیزند. برف ما را به اندیشه فرا می‌خواند: خیره به سپیدی و گرمای شعله‌ها.

9

مشخصات عکس

رود شهر چایی, رگ میان کوه و دریا

عکس اول : بردیا (مهدی) سعادت

عکاس دوم و سوم : رومین محتشم

شهر چای از قدیمی‌ترین مناطق ارومیه و از نمادهای شهر است. دلیل نامگذاری این منطقه رودی است که از کوه کان کبوتر سرچشمه می گیرد و از میان شهر می‌گذرد و ضمن اینکه در مسیرش زمین‌های کشاورزی را سیراب می‌کند، جلوه‌ای زیبا به طبیعت شهر می‌بخشد. اکنون در دو سمت رود پارک‌ها و فضای سبز محل مناسبی برای گردهمایی اهالی شهر فراهم آورده و محیطی زیبا و دلنشین خلق کرده است. سد شهر چایی به قصد تأمین آب شرب و کشاورزی منطقه بر رود شهر چای احداث شده و فاصله‌اش با شهر چندان زیاد نیست. مردم در تعطیلات و روزهای آخر هفته از سمت جاده بند به زیوه و سد شهر چای می‌روند و از محیط دلنشین آن برای تفریحاتی همچون ماهیگیری استفاده می کنند.

8

مشخصات عکس

دالامپر، بهشت زمینی

عکاس مجموعه : رامین محمدی

اگر از جاده بند به زیوه بروید یا از ارومیه به سمت اشنویه و روستای دیزج برانید به منطقه‌ای خواهید رسید که طبیعت بکر و وحشی آن را می‌توان بهشت زمینی نامید. در بهار و تابستان برف‌های در حال آب شدن همراه با مناظر سرسبز و مه‌آلود و نوای آب فضایی رؤیایی می‌آفریند که ممکن است با منظره اسب‌های در حال چرا کامل شود و هر بیننده‌ای را مسحور کند. آبشار سوله دوکل از کوه مرتفع دالامپر جاری است و بر این کوه ۳۵۰۰ متری چند دریاچه قرار دارد و یخچال‌های طبیعی‌اش مشهورند. اما نگین این منطقه و مقصد نهایی گردشگران دریاچه زیبای دالامپر است که با ۲۷۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا بر فراز کوه می‌درخشد. 

این عکس توانسته با ترکیب دو اسب وحشی سیاه و سفید در هوای مه‌آلود و پوشش گیاهی سرسبز و آثار برف بر کوهستان، گوشه‌ای از بهشت دالامپر را به تصویر کشد، تا جایی که می‌توان هوای پاک کوهستان را از آن استنشاق کرد.

7

مشخصات عکس

قره کلیسا؛ تاریخ مجسم

عکاس مجموعه : جواد پورصمد

خطه آذربایجان مهد تاریخ است و از دیرباز پیروان ادیان گوناگون را در دل خویش جای داده. قدمت برخی بناهای مذهبی بازمانده در این منطقه به صدها سال می‌رسد که در این میان کلیسای تادئوس مقدس یا قره کلیسا در شهرستان چالدران از جایگاهی بی‌همتا برخوردار است. قره کلیسا را نخستین کلیسای جامع مسیحیان دانسته‌اند و می‌توان آن را تاریخ مجسم نام نهاد. تادئوس حواری مسیح بود که به ترویج مسیحیت می‌پرداخت و نقل است که در سال ۶۶ میلادی توسط پادشاه ارمنستان کشته شد و بعدها قره کلیسا بر مدفن وی بنا گشت. 

این بنای بی‌نظیر در طی سده‌ها بارها در جنگ‌ها، تاخت و تازها و بلایای طبیعی مورد تعرض و تخریب قرار گرفته و دستکم سه بار در قرن‌های ۱۴ ،۱۷ و ۱۹ میلادی مرمت شده است؛ چنانکه بنای کنونی به دو بخش سیاه و سفید تقسیم شده که بخش سیاه قدیمی‌تر است. ساختمان کلیسا دارای دو گنبد، پنج برج دیده‌بانی و ۴۷ اتاق است که اقامتگاه‌ها، آشپزخانه، کتابخانه، انبار و... را شامل می‌شوند. 

مسیحیان هر سال در مرداد ماه و سالمرگ تادئوس در این ‌کلیسا گرد هم می‌آیند مراسم ویژه‌ای را به جا می‌آورند.

6

مشخصات عکس

زیبایی اندوهناک دریاچه

عکاس : بردیا (مهدی) سعادت

هر غروب حسرت آب بر این پهندشت سایه می اندازد و گاه دریادلی خیره به دوردست آوازی تلخ سر می دهد. دریغا که طبیعتش در خشکسالی نیز زیباست و بازی نور بر رگه های نمک دعوتی است به دلتنگی. ما این زیبایی اندوهناک را با دریایی در ذهن می نگریم.

این دو عکس هم به شکلی مستند موقعیت کنونی دریاچه را نشان می دهند و هم نگاهی هنرمندانه دارند به زیبایی های دشتی که زمانی قایقها بر آن به رقص می آمدند. عکاس اندوه و دلتنگی را در رد نور و نمک دنبال کرده و بیننده را به اندیشه فرا می خواند: قدر طبیعت را بدانیم و نسلهای آینده را بی نصیب نگذاریم.

5

مشخصات عکس

سردشت؛ شکوه طبیعت و جلوهٔ تاریخ

عکاس مجموعه : رومین محتشم

زیبایی کم‌نظیر طبیعت سردشت و رنج‌های مردمان شریف و میهمان‌نوازش در طول تاریخ بر کسی پوشیده نیست؛ منطقه‌ای کوهستانی و سرسبز در جنوب غربی آذربایجان غربی که بهار و تابستانش بسیار خوش آب و هواست. کوه‌های مرتفع، آبشارهای زیبا، چشمه‌سارها و جنگل‌های بکر این منطقه چشم را می‌نوازد و جان را جلا می‌دهد.

رودخانهٔ زاب و آبشار شلماش شهرهٔ خاص و عامند و می‌توان به تپه‌های رنگ در رنگ و نور جادویی آفتاب از میان درختان ساعت‌ها خیره ماند و آرامشی بی‌مثال را تجربه کرد. عسل‌های سردشت خالص و شفابخش و انگور، گردو و انجیرش فوق‌العاده‌اند.

می‌گویند سردشت پیش از اسلام مشرف به چشمه‌ای بزرگ بوده و برج و بارویی داشته. برخی وجه تسمیهٔ سردشت را به دلیل موقعیت تاریخی آن و نام زردشت (زرتشت) می‌دانند که به مرور تغییر یافته و برخی موقعیت جغرافیایی منطقه را دلیل این نامگذاری قلمداد می‌کنند (به معنی دشتی که تا رود امتداد دارد).

4

مشخصات عکس

بنای سه‌گنبد

عکس قدیمی : آرشیو خصوصی خلیل مستوفی

عکس جدید : رامین محمدی

بنای سه گنبد از نمادهای تاریخی ارومیه و نمونه‌ای بدیع از معماری اسلامی در دوره سلجوقیه است. این بنای استوانه‌ای پنج متر قطر و سیزده متر ارتفاع دارد، با سنگ و آجر ساخته شده و قدمتش به سال ۵۸۰ قمری می‌رسد. شواهد حاکی از آن است که سه گنبد می‌باید مقبرهٔ یک یا چند تن از بزرگان یا حاکمان آن دوران بوده باشد. 

سه گنبد دو طبقه دارد، شامل سرداب و اتاق مقبره، با تزئیناتی زیبا و در مدخلش سه کتیبه به خط کوفی به چشم می‌خورد. برخی وجه تسمیهٔ نامش را وجود دو گنبد مشابه دیگر در حوالی سلماس دانسته‌اند و برخی معماری آن را دلیل این نامگذاری می‌دانند (دو طاق و گنبد کوچکتری که بر گنبد اصلی ساخته شده). 

امروز سه گنبد در فهرست میراث فرهنگی قرار دارد و از آن محافظت می‌شود. عکس قدیمی که احتمالا به دوره پهلوی تعلق دارد، یادآور زمانی است که شهر هنوز توسعه نیافته و بنا را تک و تنها بر تپه‌ای در جنوب شرقی ارومیه نشان می‌دهد. عکس جدید نمایی زیبا از موقعیت کنونی سه گنبد را به تصویر کشیده که حرکت ابرها بر فراز آن حسی از استواری این بنای زیبا را در گذر زمان تداعی می‌کند. 

3

مشخصات عکس

ساختمان شهرداری

عکاس ساختمان شهرداری : مجید تقی زاده

عکاس نمای شهر : جواد پورصمد

قدمت ساختمان شهرداری ارومیه به زمان پهلوی اول و سال ۱۳۰۷ برمی‌گردد. این ساختمان -همچون کاخ شهرداری تبریز و برخی بناهای آن دوران- توسط مهندسان آلمانی و با الهام از شکل عقابی با بال‌های گشوده طراحی و ساخت آن به ملا اوستا، معمار مشهور و ماهر آن دوران، محول شد. 

بنای شهرداری ارومیه علاوه بر اهمیت تاریخی به لحاظ معماری نیز برای اهل فن از ویژگی‌های جالب توجهی برخوردار است. در پی حمله نیروهای روس به پادگان ارتش در سال ۱۳۲۰، بخشی از بنای شهرداری آسیب دید و بعدها توسط دو استادکار دیگر مرمت گردید. 

نخستین شهردار ارومیه حسین خان جهانگیری (بیگلربیگی ارموی) نام داشت که به اقداماتی همچون نظافت شهر، کاشت درخت و نصب چراغ در معابر پرداخت و خیابان‌ها و کوچه‌ها را سنگفرش کرد. امروز ارومیه شهر بزرگی است با ساختمان‌های بلند و پارک‌ها و روگذرها و زیرگذرها... که ساختمان قدیمی شهرداری پس از نود سال همچنان در میدان بزرگش می‌درخشد، شب‌ها غرق نور می‌شود و رهگذران را برای ثبت عکسی یادگاری به خود جلب می‌کند.

دو عکس حاضر نماهایی گویا از موقعیت کنونی شهر به دست می‌دهند. در ثبت عکس‌ها از تکنیک نوردهی طولانی استفاده شده تا حرکت آدم‌ها و خودروها همچون موجی از خطوط به نظر رسد.

2

مشخصات عکس

1

مشخصات عکس